Chóśebuska měsćańska murja z wrotami, kótarymiž su pjerwjej (až do 1930ych lět) gronili „Žydojske wrota“ (Judenpforte). Te wrota hyšći njejsu eksistěrowali w lěśe 1865, ako knigły „Die Wendin“ su wujšli. Akle w lěśe 1879 jo how nastał pśechod we tom tormje. Pśez ten pśechod jo wjadła nejmalsnjejša droga wót srjejźi města až k synagoze. Wóno se groni, až žydojska wósada jo w domje na rožku Markowa droga/Murjowa droga měła bjatowaŕnju a pózdźej synagogu. Wjeliku a kšasnu synagogu su w lěśe 1902 wuswěśili, někak tam, źož źinsa jo wjelika nakupowaŕnja „Galerija Kaufhof“. Ju su nacije znicyli w lěśe 1938, jeje ruiny su se pózdźej wótpórali. Chtož se interesěrujo za žydojsku historiju Chóśebuza, ten móžo lazowaś knigły něgajšnego chóśebuskego rabbija z lěta 1908. Wóni su 2014 nowo wujšli ako reprint: „Salomon Posener: Geschichte der Juden in Cottbus: nach handschriftlichem Material zusammengestellt zum 50 jährigen Jubiläum der Synagogen-Gemeinde.“ Foto: SLUB Dresden / Deutsche Fotothek 
„Mója sotša běšo młoda a rědna,“ wulicowašo starki pó chylce dalej; „Wóna jo Čecham do rukowu padnuła, dokulž njamóžašo spěšnje dosć za nama wuběgnuś. Te su ju sobu wlakli, a Bog wě, kak jo se jej zejšło. Och ja lubowach ju, tak ako swójo žywjenje, a hyšći źinsa mě grozba póběga, gaž se na to myslim, co tak jo jej pśisuźone było. Co jo mógało se jej staś? Pšašach se cesto, a weto jo mě bójosć, až budu jeje sromoty wěsty, wótźaržowała, za njeju pytaś.“
Pśi tych słowach se młoźeńc zacerwjeni. Ako pak starki mjelcašo, pšašašo wón: „A tencas sćo how śěgnuli?“
